Borduren is het maken van versieringen met naald en garen op textiel, leer of andere ondergronden. Het is een kunst die al bestaat sinds de mensheid stoffen gebruikt. Over de hele wereld wordt naar schatting vanaf 3000 v.Chr. borduursels aangebracht op weefsels.
Overblijfselen van vroeg borduurwerk uit Oost-Azië dateren uit de Periode van de Strijdende Staten, 5e tot 3e eeuw voor Chr.
in Europa werd gedurende de Middeleeuwen kleding geborduurd voor gebruik in een kerkelijke omgeving (de zogenoemde paramenten). Dit gebeurde meestal met een zijden draad op een zijden of linnen ondergrond. Een groot aantal van deze paramenten is bewaard gebleven, zowel in musea als in een aantal kerken. Daarnaast werd er in deze periode ook borduurwerk gemaakt dat gebruikt werd in een burgerlijke omgeving. Een beperkt aantal van deze borduurwerken is bewaard gebleven (b.v. aalmoestasjes). Het feit dat de zijdeproductie in de 15e eeuw in Italië opkwam, heeft de productie van luxe geborduurde goederen in het noordelijke deel van Europa aanzienlijk doen toenemen. De motieven die op de verschillende voorwerpen werden aangebracht waren vaak gecompliceerd en voorzien van veel details.
Tijdens de Renaissance werd de techniek van het borduren steeds meer toegepast voor wereldse doeleinden. Leden van het koninklijk huis en mensen van adel droegen rijkversierde kleding. Ook werden stukken stof naar het oosten gestuurd om geborduurd te worden; China is nog steeds internationaal geroemd om het zeer fijne borduurwerk.
In de zeventiende eeuw werd het bekleden van meubilair met borduurwerk populair. Door de handel met het Verre Oosten kwamen de typisch oosterse motieven ook naar Europa, zoals exotische vogels en bloemen.
Rond 1850 werd de borduurmachine uitgevonden. Dit betekende het einde van de glorietijd van het handmatig borduren. Kerken zijn een belangrijke opdrachtgever gebleven, zoals in Spanje; daar worden nog steeds mantels geborduurd voor processiebeelden uit de semana santa op de oude manier. Ook kazuifels worden nog steeds met de hand geborduurd.
Veel oude stoffen werden in reliëf geborduurd om zo een duidelijk beeld te creëren; dit was zeer zwaar, omdat onder het borduurwerk vulsels van karton, papier en wol zaten. Vaak werden deze motieven dan ook geborduurd door mannen met veel kracht.
Tegenwoordig zijn er bedrijven gespecialiseerd in het borduren van logo's, namen etc. Dit wordt gedaan met behulp van een borduurmachine.
De volgende soorten borduurwerk worden onderscheiden:
Over de hele wereld zijn verschillende borduurstijlen ontstaan. Dit had vooral te maken met het soort materiaal dat er op die plaats beschikbaar was. Zijdeborduurwerk is ontstaan in China, doordat daar als eerste de zijderups werd gekweekt. In de Noord-Europese landen werd vlas gekweekt, wat een sterke vezel heeft en geschikt is voor ajourwerk. Crewelborduren is ontstaan in Engeland door de bloeiende Britse wolhandel. Katoen groeit in een warmer klimaat, dus dat werd vooral gebruikt in Egypte, India en de zuidelijke staten van Noord-Amerika.
Door de handel kwamen er meer materialen beschikbaar, zodat er meer variaties kwamen in de borduurstijlen van de verschillende landen.
Vrijwel alle stoffen kunnen gebruikt worden om op te borduren. Welke stof er gebruikt wordt, hangt af van de techniek en de toepassing van het borduurwerk.
Alle borduurstoffen zijn in verschillende dichtheden te krijgen, hierbij is het aantal draden per centimeter verschillend. Borduurstoffen zijn in allerlei kleuren verkrijgbaar, maar vaak worden lichte kleuren gebruikt zoals wit, ivoor en crème.
Wollen garens:
Katoenen garens:
De volgende steken worden vaak gebruikt, afhankelijk van het borduurwerk:
Voor het borduren zijn de volgende gereedschappen nodig:
Borduursel wordt zowel als wandversiering, versiering van kleding, kussens en tafelkleden toegepast. Een bijzondere vorm van borduurwerk is de gobelin, die geheel in petit point wordt uitgevoerd.
Detail koorkap, 18de eeuw
Strook met borduurwerk, 1ste helft 17de eeuw, in het Modemuseum van Antwerpen
Maleise vrouw borduurt met een raam, Singapore rond 1890